چطور بچه‌هایی با عزت نفس بالا تربیت کنیم؟

عزت نفس یکی از ویژگی‌های بسیار مهم در هر فردی است که نبود آن، می‌تواند زندگی در جامعه را به عنوان یک کودک یا حتی بزرگسال دشوار کند. به همین دلیل است که عزت نفس را باید از همان کودکی به فرزندانمان آموزش دهیم. همان‌طور که می‌دانید، کانون خانواده مهم‌ترین فضای رشد فرزندان بوده و این کانون باید به گونه‌ای باشد که فرزند شما در آن احساس امنیت و آرامش داشته باشد. بیایید تا در ادامه به روش‌هایی برای بالا بردن عزت نفس فرزندتان در خانه بپردازیم.

تعریف عزت نفس چیست؟ 

عزت نفس (Self Esteem) یکی از مفاهیم روان‌شناسی بسیار گسترده است که هر فردی می‌تواند یک برداشت مجزا از آن برای خودش داشته باشد. ولی به طور کلی می‌توان گفت عزت نفس به میزان ارزش و اهمیت هر فرد نسبت به باورها و عقایدش گفته می‌شود.

 نظریه هاوارد گاردنر ثابت کرده که  کودکان با هوش درون فردی  معمولا دارای عزت نفس بالاتری نسبت به باقی کودکان هم سن خود هستند.

رشد عزت نفس از سنین پایین و کودکی بسیار مهم است  و برخورد والدین در ایجاد و افزایش آن  بسیار نقش اساسی دارد. چرا که نبود عزت نفس در کودکان و رشد آنها با همین روند، باعث مشکلات بسیار مهمی در بزرگسالی آنها و نحوه برقراری ارتباط آنها با دیگران می‌شود.

 پس، شما به عنوان پدر و مادر فرزند خود، باید فضایی را برای آنها ایجاد کنید که عزت نفس آنها رشد کند. راه‌های متفاوتی برای بالا بردن عزت نفس کودکان وجود دارد که در این مقاله به آنها خواهیم پرداخت. ولی قبل از آن، شما باید از نشانه های نبود عزت نفس در کودکان خود مطمئن شوید. 

نشانه‌های عزت نفس پایین در کودکان

روش‌های افزایش عزت نفس در کودکان، زمانی به کار می‌آیند که شما نسبت به میزان عزت نفس کودک خود آگاه باشید. چرا که برخی از کودکان، ناخودآگاه به دلیل محیط تربیتی‌شان، دارای عزت نفس حدودی و یا پایینی هستند. 

برای تشخیص اینکه عزت نفس فرزند شما پایین است یا خیر نشانه های بسیار زیادی وجود دارد. بهتره با چند مثال در این زمینه با هم همراه باشیم :

منزوی و گوشه گیر در اجتماع 

ممکن است در ابتدا، از سکوت و آرامش فرزند خود خوشحال باشید و هیچ نگرانی به خود راه ندهید. ولی این موضوع در طولانی مدت مشکل‌ساز خواهد بود. زیرا، این کودکان نسبت به خود، خودباوری نداشته و به همین دلیل، معمولا به انزوا و گوشه گیری روی می‌آورند. همین موضوع می‌تواند باعث فاصله آنها با دوستانشان شود و در نهایت، به افسردگی برسند. 

احساس خود کم بینی ( همه از من باهوش‌ترند )

یکی دیگر از نشانه‌های عزت نفس پایین در کودکان، برتر دانستن دیگران و هم سن و سالانشان است. آنها همیشه تصور می‌کنند که دیگران در ویژگی‌های ظاهری، هوش، استعداد و توانایی از آنها برتر هستند. 

حس اضطراب و ترس

احتمال بروز نشانه اضطراب، بیشتر ممکن است در سنین مدرسه فرزند شما رخ دهد. چرا که آنها در این سنین، در یک جامعه جدیدی قرار گرفته اند و از خود رفتارهای جدیدی را نشان می‌دهند. ممکن است در هنگام انجام بسیاری از فعالیت‌ها، دچار ترس و اضطراب شدیدی شوند. 

خجالت کشیدن در انجام کارهای مختلف

ممکن است برای حضور در اجتماع یا انجام فعالیت‌های مختلف، خجالت زده شوند و در نهایت، از انجام آنها اجتناب کنند. 

احساس شرم  و استرس در بیان نیازهای خود

ممکن است که آنها در بازگو کردن مشکلات و احساسات خود دچار مشکل شوند. به دلیل کمبود عزت نفس، دائماً از بازگو کردن این موارد می‌ترسند و از آنها اجتناب می‌کنند. 

ترس از شکست و احساس درماندگی

کودکانی که دارای عزت نفس پایین هستند، همیشه نسبت به شکست‌، ترس دارند و اگر این موضوع ادامه پیدا کند، در بزرگسالی نیز نمی‌توانند هیچ کار و فعالیت جدیدی را آغاز کنند. آنها دائماً فکر شکست را در سر دارند و به همین دلیل، از انجام و شروع آن اجتناب می‌کنند. 

10 روش برای تقویت عزت نفس کودکان

حالا که برخی از نشانه‌های پایین بودن عزت نفس را در کودک خود پیدا کردید، می‌توانید راه‌های افزایش آن را امتحان کنید. زیرا اگر همچنان با کمبود عزت نفس بزرگ شوند، تغییر آن در بزرگسالی  برای آنها سخت‌تر خواهد بود. 

1. برخی از کارهای مهم را به عهده فرزندتان بگذارید

بسیاری از والدین شاغل هستند و معمولاً زمان کافی انجام امور خانه را ندارند. در چنین شرایطی، از فرزند خود کمک بگیرید. شب‌ها که به خانه می‌آیید، اجازه دهید تا فرزندتان با نظارت شما در برخی از کارهای خانه به شما کمک کند. مثلا، شب‌ها شستشو ظرف‌های کثیف را به عهده فرزند خود بگذارید یا اگر در خانه، حیوان خانگی دارید، وظیفه غذا دادن به آن را بر عهده فرزند خود بگذارید. 

2. به اشتیاق و علاقه فرزندتان اهمیت دهید

پیگیر باشد! علاقه فرزندتان را ببینید و آن را کشف کنید. اگر به موسیقی یا ورزش یا حتی هنر خاصی علاقه دارد، آن را پیگیری کنید و به او اجازه رشد در زمینه علاقه‌اش را بدهید. اگر می‌بینید که همیشه خودش را سرگرم نقاشی می‌کند، او را کلاس نقاشی بگذارید تا از کودکی علاقه‌اش پرورش یابد. 

3. برای فرزندان  خود وقت بگذارید

اگر شاغل هستید و نمی‌توانید دائماً با فرزند خود وقت بگذرانید، یک وقت دقیق و خاصی را به این کار اختصاص دهید. چرا که کم‌رنگ شدن خانواده در روزمره کودکان و عدم توجه والدین به نیازهای او، می‌تواند باعث کمبود عزت نفس شود. به طور مثال، روزهای جمعه خود را تنها به فرزندتان اختصاص دهید. با او نقاشی بکشید، او را به گردش یا مسافرتی کوتاه ببرید، با او بازی یا حتی آشپزی کنید. 

4. فرزندانی انعطاف پذیر پرورش دهید

همان‌طور که اشاره کردیم، کودکان با عزت نفس پایین، همیشه ترس از شکست دارند. انعطاف پذیری را به فرزندتان یاد دهید. به او نشان دهید که موفقیت، برنده شدن و گرفتن نمره بالا در درس‌ها، تنها راه نیست. بگویید که ممکن است در یک مسابقه برنده نشوند ولی مسیر آن می‌تواند بسیار لذت‌بخش‌تر از برنده شدن در آن باشد. 

5. به فرزند خود حق انتخاب دهید

حق انتخاب یکی از مواردی است که می‌تواند در تقویت عزت نفس کودکان تاثیر گذار باشد. چرا که به آنها احساس باارزش بودن می‌دهد و آنها را از انزوا و دوری از اجتماع  رها می‌کند. فرض کنید که قصد برنامه ریزی برای یک مسافرت خانوادگی را دارید. از فرزند خود بخواهید که مقصد سفر را او انتخاب کند. حتی می‌توانید در هنگام خرید لباس برای خودتان، از فرزندتان مشورت بگیرید. 

6. دوست داشتن خود را به فرزندتان ابراز کنید

به فرزندتان عشق بورزید و از هر راهی که می‌توانید، دوست داشتن خود را به او ابراز کنید. اجازه ندهید که کمبود محبت و بی ارزش بودن در آنها رخنه کند. آنها را در آغوش بگیرید و با وقت گذاشتن و توجه کردن به خواسته‌های آنها، علاقه خود را به آنها نشان دهید. 

7. اجازه دهید فرزندتان کارهایش را به تنهایی انجام دهد

برخی از کارها، مانند تا کردن لباس‌ها و چیدن آنها در کمد لباس، درست کردن کاردستی، چیدن اسباب بازی‌ها، مرتب کردن آنها در قفسه و ... بسیار ساده هستند. این کارها را به عهده فرزندتان بگذارید. به آنها احساس استقلال دهید. برای شروع، از کارهای ساده کمک بگیرید و فرزندتان را از دور نظاره کنید تا کارها را به درستی انجام دهند. 

8. به فرزندتان اجازه تصمیم گیری دهید

شرایطی را ایجاد کنید که فرزندتان تصمیم گیری کند. مثلا در زمان خرید لباس برای آنها، او را به مرکز خرید برده و اجازه دهید تا لباس مورد علاقه‌اش را انتخاب کند. 

9. فرزندتان را تشویق کنید

اگر فرزندتان کاری انجام دهد، به‌عنوان‌مثال، نقاشی می‌کشد یا در درسی، نمره بسیار خوبی گرفته است، آن را با علاقه به دیگران بازگو کنید. به او افتخار کنید. با این کار، شما او را تشویق می‌کنید تا در کارهای بیشتری رو به موفقیت حرکت کند. 

10. به صورت فعالانه به فرزند خود توجه کنید

به فعالیت‌های فرزند خود توجه کنید. اجازه دهید تا احساس مهم و باارزش بودن در آنها شکل بگیرد. مدام فعالیت‌های آنها را پیگیری کنید. به‌عنوان‌مثال، اگر نقاشی می‌کشند، مفهوم و معنی نقاشی را از آنها بپرسید. با اشتیاق به حرف‌های آنها گوش دهید.

توصیه روانشناسان گارنت به پدر و مادرها

با توجه به مطالبی که در این مقاله به آنها اشاره کردیم، عزت نفس در بزرگسالی نیز تأثیر بسزایی در زندگی افراد می‌گذارد. پس، تربیت  کودکانی با عزت نفس بالا، می‌تواند درصد موفقیت آنها را در بزرگسالی نیز بیشتر کند.