آیا شناخت احساسات مهم است؟ تا چه اندازه به احساسات خود شناخت داریم و به آن‌ها پاسخ درست می‌دهیم؟ برای اینکه بتوانیم هنجارهای درستی داشته باشیم و به خوبی به هر موضوع واکنش نشان دهیم، گام اول این است که احساساتمان را بشناسیم. بخشی از فرایند شناخت احساسات غریزی و بخش دیگر آن از طریق آموزش اتفاق می‌افتد.
احساسات نماینده‌ی آن چیزی هستند که در درون شما رخ می‌دهد. برای خودشناسی، نیاز است تا به شناخت احساسات بپردازیم تا با درون خود نیز آشنا شویم. شاید برایتان جالب باشد که احساسات حتی در انتخاب شغل و مسیر حرفه‌ای شما نیز تأثیرگذار است. در این مطلب از وبلاگ گارنت قرار است تا شما را با انواع احساسات آشنا کنیم.
مطالب مرتبط:
همه چیز درباره واژه «احساس» و جنبه روانشناختی آن
احساس واکنشی است که شما در مواجهه با یک موقعیت خاص از خود بروز می‌دهید. مثلاً وقتی که سوار ترن هوایی می‌شوید، احساس هیجان و ترس دارید یا اگر یک خبر خوبی به گوشتان برسد، احساس شادی و خوشحالی را از خود نشان می‌دهید.
شما در هر حس، یک‌سری رفتارهای خاص را نشان می‌دهید. مثلاً اگر احساس خوشحالی داشته باشید، می‌خندید و یا ممکن است اشک شوق بریزید! این رفتار شما ناشی از همان اتفاقی است که در درون بدنتان در حال رخ دادن است.
عوامل ایجاد احساسات در انسان
شرایط و عوامل بسیاری وجود دارد که می‌تواند یک احساس خاص را در شما ایجاد کند. این شرایط هم‌چنین شدت احساس به‌وجود آمده را تحت کنترل دارد. در فهرست زیر، برخی از مهم‌ترین این عوامل را می‌بینید.
نوع یک رویداد یا اتفاق
یک رویداد می‌تواند گذرا و موقت و یا همیشگی و دائم باشد. مثلاً یک رویداد مانند تولد فرزند، نوع متفاوتی با رویدادی مانند به دست آوردن شغل یا یک تفریح خوب خواهد داشت.
شدت رویداد یا اتفاق
برخی از رویدادها، زندگی شما را بیش‌تر تحت تأثیر قرار می‌دهد. به عنوان مثال، یک ازدواج خوب و سالم، تمام زندگی شما را از جایی به بعد، تحت تأثیر قرار می‌دهد.
تجربیات قدیمی
بسیاری از احساسات شما ریشه در چیزی دارند که قبل‌ها تجربه کرده‌اید. وقتی در کودکی یک خاطره‌ی خوب در باغ یا شهربازی داشته‌اید، با گذشت زمان نیز احساسات خاصی را در این محیط‌ها تجربه خواهید کرد.
روابط
روابط شما با انسان‌ها و دیگر موجودات، نیز می‌توانند احساسات گوناگونی را برایتان رقم بزند. دیدن یک حیوان بامزه، روابط شما با دوستان صمیمی و نزدیک، احساسات متفاوتی را در شما خلق می‌کند.
افکار و ذهنیت‌ها
گاه تجربه‌ی یک احساس فقط به ذهنیت و افکار شخصی خودتان برمی‌گردد. مثلاً ممکن است اعتقاد داشته باشید که قبول نشدن در کنکور یک شکست بزرگ و غیرقابل جبران است. در این صورت احساس متفاوتی تجربه می‌شود.
وضعیت روانی
وضعیت روانی شما، می‌تواند هر رویداد را با احساس خاصی همراه سازد. وقتی افسرده هستید، از خرید کردن و دیگر چیزهایی که قبلاً حالتان را خوب می‌کرد، لذت نمی‌برید و برعکس قرارگیری در یک وضعیت روانی مثبت، همه‌چیز را خوشایند جلوه خواهد داد.
وضعیت جسمانی
وضعیت جسمانی شما نیز روی تجربیات و احساسات شما تأثیرگذار است. وقتی بیمار هستید و یا از درد رنج می‌کشید، نمی‌توانید احساسات مثبت را به میزان زیاد لمس کنید.
این موارد برای انسان‌ها و در شرایط مختلف، بسیار متفاوت است. به عنوان مثال یک رویداد مانند «هدیه گرفتن» برای اشخاص مختلف با واکنش‌ها و نمود احساسات متفاوتی همراه است. یک نفر ممکن است احساس شادی خود را با یک لبخند نشان دهد، در حالی که شخص دیگر، شوق بیش از اندازه را با اشک و هیجانات مثبت ابراز کند.
دلایل اهمیت شناخت احساسات
انسان‌ها در هر موقعیت، احساسات متفاوتی را تجربه می‌کنند. وقتی شما یک احساس به‌خصوص را تجربه می‌کنید، فعل و انفعالات متفاوتی در مغز و بدن شما شکل می‌گیرد. شناخت نوع احساس، به شما کمک می‌کند تا بهتر بتوانید هیجانات و رفتارهای خود را کنترل کنید. این موضوع در تصمیمات شما و واکنش‌های مهم، نقش مؤثری را ایفا می‌کند. از سوی دیگر مشترک بودن احساسات انسان‌ها در برخی شرایط، سبب ایجاد احساس هم‌دلی میان آن‌ها و انجام کارهای گروهی خواهد شد.
در حقیقت این احساسات شماست که شما را هدایت می‌کند. به عقیده‌ی خیلی از افراد، احساسات زندگی شما را از حالت کسالت بار و خطرناک، نجات می‌دهد. مسأله این‌جاست که شما با تجربه‌ی هر احساسی، از خود یک واکنش نشان می‌دهید. این واکنش می‌تواند به‌طور فیزیولوژیکی یا فکری و یا رفتاری باشد. گاه این واکنش در تصمیم نهایی شما تأثیرگذار است. افرادی که دچار خشم می‌شوند و تسلط خوبی بر کنترل آن ندارند، ممکن است صدماتی را به دیگران وارد سازند.
انواع احساسات که باید به خوبی بشناسید!
به‌طور کلی تمام حس‌هایی که تجربه می‌کنیم، در دو گروه جای می‌گیرند. احساسات خوشایند و احساسات ناخوشایند. هر یک از این گروه‌ها، شامل چندین زیرمجموعه‌ی دیگر از احساسات متنوع هستند. در ادامه، با اصلی‌ترین موارد آشنا خواهید شد.
احساسات خوشایند
همان‌طور که از عنوان آن پیداست، احساسات خوشایند تجربه‌ی مثبت و خوبی را رقم می‌زنند. این احساسات عبارتند از:
امیدواری
امیدواری احساسی است که در پی احتمال بالای برآورده شدن اهداف و آرزوها ایجاد می‌شود. معمولاً این احساس با حالت خوب شادی و انگیزه‌ی فراوان همراه است.
عشق
عشق احساس لطیف و نسبتاً ماندگار است. عشق در شرایط مختلف، تعاریف گوناگونی را به‌خود می‌گیرد. علائم بروز عشق نیز بسته به نوع آن، متفاوت خواهد بود.
لذت
لذت احساسی همراه با تجربه‌های مثبت و زیبا است. معمولاً در این حالت، انسان واکنشی همراه با لبخند، ذوق فراوان، احساس فخر و … را بروز می‌دهد.
شادی
احساس شادی تقریباً فرهنگی است. لبخند زدن، چروک دور چشم، گشاد شدن مردم چشم، گاه قرمز شدن و اشک شوق، از جمله علائم بروز این احساس هستند.
انگیزه
انگیزه به رفتار، نیروی مضاعفی را وارد می‌کند. وقتی شما این احساس را تجربه می‌کنید، اغلب برای هدف خود بهتر تلاش کرده و مصمم‌تر خواهید بود.
احساسات ناخوشایند
احساسات ناخوشایند سبب تجربه‌ی منفی می‌شوند. این احساسات در پی بروز مشکلات مختلف در زندگی نمود پیدا می‌کنند. احساسات ناخوشایند اصلی عبارتند از:
افسردگی
افسردگی عبارت است از یک حالت میان بی علاقگی و غم. افرادی که این حس را تجربه می‌کنند اغلب بی‌قرار بوده و اشتیاق و انگیزه‌ی خود را برای انجام تمام امور از دست می‌دهند. خستگی، بی حوصلگی، افکار خودکشی مداوم، بی خوابی، اضطراب و … برخی از واکنش‌های این احساس هستند.
غم و اندوه
غم و اندوه اغلب با ناامیدی، بی‌علاقگی و بی‌حوصلگی تجربه می‌شود. بیش‌تر افراد در صورت تجربه‌ی این احساس، علائم و رفتارهایی مانند گریه کردن، سکوت، کناره‌گیری و منزوی شدن، افکار فراوان و … را از خود نشان می‌دهند.
ترس
ترس از آن احساساتی است که از یک تهدید و موقعیت خطر در زندگی ساطع می‌شود. علائم مشترکی که در بین انسان‌ها برای تجربه‌ی ترس وجود دارد، گشادی چشم، افزایش ضربان قلب، انقباض عضلات، فریاد کشیدن، افزایش هوشیاری، تنفس شدید و … است.
خشم
احساس خشم می‌تواند با علائمی مانند اخم کردن، افزایش فشار خون، فریاد کشیدن، عرق کردن، زمخت صحبت کردن، خیره شدن و … همراه باشد.
ناامیدی
* نکته: وجود احساسات خوشایند و ناخوشایند در هر زندگی الزامی است. این احساسات شما را به انجام برخی کارها ترغیب و از انجام پاره‌ای دیگر از امور باز می‌دارد. به عنوان مثال احساس ترس از یک حیوان درنده، شما را از نزدیک شدن به او و در نتیجه خطرات احتمالی باز می‌دارد.
معرفی روش‌هایی برای شناخت صحیح احساسات
با اینکه همواره با احساسات مختلف درگیر بوده‌ایم؛ اما شناخت احساسات، کار ساده‌ای نیست و به تمرین و تکرار نیاز دارد. در ادامه، فرآیندی که برای شناخت احساسات خود نیاز داریم، ذکر شده است.
پاسخ‌های فیزیولوژیکی احساسات را بشناسید
هر یک از احساساتی که پیش‌تر نام بردیم، سبب بروز واکنش‌های خاص در بدن می‌شود. مثلاً وقتی احساس ترس دارید، ممکن است با عرق سرد، گشادی چشم‌ها، تپش قلب، رنگ پریدگی و … مواجه شوید. شناخت این علائم کمک می‌کند تا آن حس را درک کنید.
افکارتان را بنویسید
شما باید یک لیست از تمام احساسات خود تهیه کنید. بنویسید که چه چیزهایی را دوست دارید، از چه چیزهایی بدتان می‌آید؟ چه چیزی به شما احساس ترس را می‌دهد؟ و چه چیزهایی سبب عشق در شما خواهد شد؟
مطالب مرتبط:
رفتارهایتان را ارزیابی کنید
در طی روز، شما احساسات مختلفی را تجربه خواهید کرد. برای شناخت بهتر این احساسات، می‌بایست رفتارها و واکنش‌های خودتان را مرور کنید. مثلاً ممکن است در گفت‌وگو با خواهر یا برادرتان، یک واکنش پرخاشگرایانه نشان داده باشید. با خود فکر کنید که آیا این رفتار، صحیح بوده و اگر نه، چه جایگزین بهتری را می‌توانید انتخاب کنید.
با صدای بلند با خودتان حرف بزنید
همه‌ی انسان‌ها با خودشان حرف می‌زنند! سعی کنید مکالماتی با خود داشته باشید و احساس و رفتارهایتان را در آن بازگو کنید.
چگونگی کنترل احساسات
تا این‌جا با شناخت احساسات و انواع آن آشنا شدید. همان‌طور که بیان کردیم، یکی از چیزهایی که در این‌باره مطرح می‌شود، کنترل احساسات است. از آن‌جایی که نوع احساسات و شدت بروز آن در افراد مختلف، فرق دارد؛ پس شیوه‌های مختلفی برای کنترل آن نیز وجود خواهد داشت. در این بخش، برخی از مهم‌ترین و کاربردی‌ترین تکنیک‌ها را برای کنترل احساس ذکر کرده‌ایم. شما با توجه به شخصیت خود، می‌توانید متد برتر را انتخاب نمایید.
احساسات خود را سرکوب نکنید
شما نباید احساس خود را نادیده گرفته و سرکوب کنید. معمولاً سرکوب کردن احساسات عوارض شدید و منفی روانی و حتی جسمانی را در پی خواهد داشت.
گریه کنید!
گریه کردن به شما کمک می‌کند تا از احساسات منفی، فرار کنید. پس اگر تجربه‌ی آزارنده‌ای دارید، گریه کنید تا ذهن و جسم خود را از آن حس تخلیه نمایید.
از خودتان سوال کنید
وقتی یک احساس خاصی را تجربه می‌کنید، از خودتان درباره‌ی آن حس بپرسید. این سوالات و پاسخ شما به آن‌ها، سبب می‌شود تا واکنش خود را در کنترل بگیرید.
عواقب و تأثیرات رفتارهای ناشی از احساسات را در نظر بگیرید
شما باید یاد بگیرید که واکنش آگاهانه و کنترل شده‌ای را نسبت به احساسات خود بروز دهید. بنابراین وقتی که یک حس جدید را تجربه می‌کنید، می‌بایست تأثیرات مثبت و منفی واکنش خود را در نظر بگیرید.
احساسات و واکنش‌هایتان را یادداشت کنید
یکی از روش‌هایی که به شما کنترل حس و هیجانات را می‌آموزد، نوشتن تجربیاتتان است. معمولاً نوشتن به شما کمک می‌کند تا بهتر و جامع‌تر واکنش خود را تحت کنترل بگیرید.
تنفس عمیق داشته باشید
نفس عمیق و استاندارد، به شما کمک می‌کند تا هیجانات ناشی از آن احساس، اندکی فروکشی کرده و فرصت بیش‌تری برای بروز واکنش عقلانی و منطقی داشته باشید.
زمان و مکان را در نظر بگیرید
بهتر است به خود بقبولانید که هر زمان و هر مکانی، فرصت خوبی برای بروز احساسات نیست. مثلاً وقتی یک مشکل با همکار خود دارید، داد و بیداد کردن در محل کار، می‌تواند عواقب سنگینی را برایتان به‌دنبال داشته باشد.
به نزد روانشناس بروید
احساسات و هیجانات ناشی از آن، جزو بحث‌های مربوط به روان است. پس اگر نمی‌توانید آن را به‌خوبی کنترل کنید بهتر است تا از یک متخصص کمک بگیرید.
مدیتیشن کنید
شما باید ذهن خود را برای رفتار و عملکرد آگاهانه آماده‌سازی کنید. یکی از این روش‌ها، انجام تمرینات مدیتیشن و مراقبه‌ی ذهنی است.
رابطه‌ی شناخت احساسات با انتخاب مسیر شغلی
همان‌طور که ملاحظه کردید، انسان‌ها در مواجه با هر رویداد، شیء یا شخصی، یک‌سری احساسات را تجربه می‌کنند. پس طبیعی است که در مواجه با مشاغل و حرفه‌های مختلف نیز احساسات مختلفی ایجاد شود. به‌عنوان مثال، وقتی که از نزدیکی حرفه‌ی پرستاری را مشاهده می‌کنید ممکن است احساساتی نظیر ترس، غم، ناامیدی یا برعکس احساسات خوشایندی را تجربه کنید.
نوع احساس شما نسبت به یک شغل، علاقه‌مندی و تاحدودی احتمال موفقیت شما را نشان می‌دهد. به‌عنوان مثال وقتی احساسات به‌شدت مثبت از قرارگیری در کتابخانه‌ها و بوی کاغذ دارید، به احتمال زیاد از مشاغلی مانند کتابداری خسته نمی‌شوید!
به قولی، احساسات چراغ راهنمای شما هستند. شما با توجه به پیام‌های ساطع شده از احساسات خود می‌توانید مسیر صحیح زندگی خود را بهتر و ساده‌تر تعیین کنید. البته به شرط آن‌که احساسات را به‌طرز درست درک و مدیریت کرده باشید.
توصیه می‌کنیم احساسات خود را راجع به مشاغل مختلفی که لمس کرده‌اید و یا تصور دقیقی از آن دارید، بنویسید. این‌طور متوجه علاقه‌مندی‌های ذاتی خود خواهید شد. اگر در شناخت این احساسات مشکل دارید، بهتر است یک‌بار دیگر مطلب را بخوانید و تکنیک‌های مختلف شناخت حس را به‌کار بگیرید. روشن است که اگر شغل و حرفه‌ی خود را از میان احساسات خوشایند خود انتخاب کنید، تجربیات مثبت و بهتری برایتان رقم خواهد خورد.
جمع‌بندی
شناخت احساسات بخشی از خودشناسی است. شما با این کار، درک بهتری از وجود و رفتارهای خود خواهید داشت. در این مطلب از مجله‌ی گارنت، شما را با احساسات مختلفی که هر انسان در زندگی خود تجربه می‌کند، آشنا کردیم. سپس جزئیات انواع احساسات مثبت و خوشایند و احساسات ناخوشایند را برشمردیم. در نهایت، روش‌هایی برای شناخت احساسات ارائه دادیم.
