«ژانر» و «سبک» از اصطلاحات مهم و پرکاربرد در نویسندگی هستند. بنابراین برای ورود به دنیای نویسندگی لازم است تا با این مفاهیم آشنا بوده و تفاوت آن دو را بدانید. در این مطلب، ضمن معرفی مختصر هر یک از این اصطلاحات، به شما نشان خواهیم داد که تفاوت ژانر و سبک در چیست.
بدون شک مطالعه یکی از سریع‌ترین راه‌هایی است که از طریق آن، استعداد ادبی را در خود پرورش می‌دهید. با توجه به اهمیت این موضوع، پلتفرم گارنت با برگزاری باشگاه کتابخوانی ماهانه، این فرصت را ایجاد کرده است تا علاقه‌مندان عضو یک گروه کتابخوانی موثر و مفید شوند. جهت اطلاعات بیشتر، از طریق لینک باشگاه کتابخوانی عضو شوید.
ژانر چیست؟
ژانر در حقیقت یک نوع دسته‌بندی برای متن نوشته شده (و یا هر رسانه‌ی هنری دیگر) است. تمام متون را می‌توان در دو گروه کلی «ادبیات داستانی» و «ادبیات غیرداستانی» دسته‌بندی کرد. هر یک از این ژانرها نیز خود شامل زیرمجموعه‌های دیگری می‌شوند.
ژانر یک متن می‌گوید که آن نوشته در چه تم و چهارچوبی نگارش شده است. بنابراین موضوع کلی متن، مضمون و تیپ آن در ژانر متن تعیین خواهد شد.
سبک چیست؟
در کنار اصطلاح ژانر، واژه‌ی دیگری به نام «سبک نوشته» نیز مطرح می‌شود. سبک نوشته از ژانر متفاوت بوده و به انتخاب واژگان، روایت متن، تنظیمات زمانی، پرداختن به تعاملات بین شخصیت‌ها و غیره می‌پردازد. به عبارت روشن‌تر، سبک نوشته، شیوه‌ی بیان آن را نشان می‌دهد.سبک نوشتار، یک امضا یا اثر انگشت منحصر به فرد از نویسنده را تعیین می‌کند.
سبک یک نوشته در حقیقت ترکیبی از انتخاب ساختار جملات، لحن، انتخاب واژگان برای بیان یک مفهوم خاص، ساختار و میزان پیچیدگی پاراگراف‌ها و چنین گزینه‌هایی خواهد بود.
کاربرد ژانر چیست؟
اکنون که با تعریف پایه‌ی ژانر آشنا شده‌اید، خوب است تا کاربردهای آن را نیز بدانید. ژانر برای خوانندگان تعیین می‌کند تا آثار مورد علاقه‌ی خود را راحت‌تر گزینش کنند. این در حالی است که بدون توجه به مقوله‌ی ژانر، از روی عنوان نوشته، شما به دشواری می‌توانید موضوع و مضمون آن را حدس بزنید.
از سوی دیگر، تعیین ژانر، برای نویسندگان یک‌سری چهارچوب‌هایی را تعیین می‌کند که عمل نگارش در آن حوزه، ساده‌تر خواهد شد. نویسنده با توجه به ژانر متن، می‌تواند موضوعات و عناصر متن را بهتر تعیین کند.
کاربرد سبک چیست؟
سبک موضوعی است که بیشتر برای نویسندگان و منتقدان آثار هنری، مطرح می‌شود. نویسنده با کمک سبک نوشتاری، می‌تواند معنای مورد نظرش را منتقل سازد. طوری که هم خواننده پیام را به‌روشنی و واضح دریافت کند و هم مهارت نوشتاری نویسنده تعیین شود. از سوی دیگر، سبک نگارش مناسب و خوب، می‌تواند یک شهرت ویژه را برای نویسنده به ارمغان آورد.
انواع ژانرهای ادبی کدامند؟
ژانرهای ادبی انواع مختلفی دارند. ما در مطلب مجزا در گارنت، به‌طور مفصل در این‌باره صحبت کرده‌ایم. بنابراین توصیه می‌کنیم تا مطلب ژانرهای ادبی را از دست ندهید. با این حال، اشاره‌ای مختصر به انواع ژانرهای ادبی در این بخش نیز خواهیم داشت.
ژانرهای داستانی
ژانرهای داستانی به زیرگروه‌های زیر تبدیل می‌شوند:
• داستان ادبی
• داستان تاریخی
• داستان ترسناک
• داستان علمی- تخیلی
• داستان تراژدی
• داستان عاشقانه
• داستان فانتزی
• داستان ماجراجویی
• داستان جنایی
• داستان تریلر
• داستان دیستوپین
• داستان رئالیسم جادویی
• داستان پلیسی
• داستان افسانه
• داستان وسترن
• داستان کمدی
• رمان کمیک
• داستان رئالیسم
• داستان انگیزشی
• ادبیات کودک
ژانرهای غیر داستانی
ژانرهای گروه غیر داستانی شامل فهرست زیر خواهند بود:
• خاطره‌نویسی
• زندگی‌نامه
• انگیزشی و موفقیت
• آشپزی
• خودیاری
• هنر
• سلامت و تناسب اندام
• سفر
• آموزشی و کمک‌آموزشی
• مذهبی و معنوی
• سیاسی
• علوم اجتماعی
• اقتصاد
• روانشناسی
• حقوق و فلسفه
• مدیریت و کسب‌وکار
• خانواده و روابط انسانی
• سفر و سفرنامه‌نویسی
انواع سبک‌های نگارش چیست؟
به‌طور کلی، چهار نوع سبک نگارش داریم که عبارتند از:
سبک توضیحی
در این سبک، هدف نویسنده آن است تا یک موضوع را برای مخاطبین و خوانندگان خود، توضیح دهد. بدین ترتیب واژگانی در این سبک استفاده می‌شوند تا اطلاعات را بی‌پرده و شفاف به مخاطب منتقل سازند. نویسنده در این سبک، از بیان احساسات، باورها و عقاید شخصی خودداری می‌کند.
سبک توصیفی
این سبک برای ایجاد یک صحنه در ذهن مخاطب کاربرد دارد. بیشتر رمان‌ها و داستان‌ها از این سبک پیروی می‌کنند. در سبک توصیفی تلاش بر آن است تا حواس پنج‌گانه‌ی خوانندگان، درگیر موضوع شده و توجه وی به جزئیات ریزتر نیز جلب شود.
سبک روایی
در این سبک، نویسنده می‌خواهد یک داستان و روایت را برای خواننده بازگو کند. این سبک نیز آمیخته‌ای از توصیفات و افکار شخصیت‌ها را در برمی‌گیرد، به گونه‌ای که مخاطب می‌تواند همه چیز را طبق نظر نویسنده، در ذهن خود مجسم کند.
سبک ایجابی
سبک ایجابی برای مجاب کردن و هم‌نظر کردن خواننده با نویسنده، به کار می‌رود. در این سبک نویسنده می‌کوشد تا از کلماتی استفاده کند که عقیده و استدلال وی را حمایت سازد. در این نوشته‌ها، ارتباط عاطفی با مخاطب به‌گونه‌ای برقرار می‌شود که یکسان و هم عقیده شوید.
تفاوت ژانر و سبک ادبی در چیست؟
اگر تا این‌جای مطلب، ژانر و سبک ادبی را به‌دقت فهمیده باشید، می‌توانید تفاوت میان ژانر و سبک را نیز تشخیص دهید. فرض کنید یک کتاب رمان دارید. این کتاب می‌تواند موضوع خاصی را به تصویر بکشد. مثلاً در رمان «تاوان» نوشته‌ی میناتو کانائه، یک ماجرای قتل و کشته شدن مرموز یک دختربچه‌ی دبستانی به تصویر کشیده می‌شود. این موضوع بیان می‌کند که تم کلی داستان، معماگونه، وحشتناک، کارآگاهی و جنایی است. این عناوین، به عنوان «ژانر» رمان «تاوان» شناخته می‌شوند.
حال پاراگرافی از این رمان (ترجمه‌ی مصطفی رضوی) را با هم می‌خوانیم:
«مادرم بلافاصله از من نپرسید که چه شده است. بالشتک‌ها را کنار هم گذاشت و من را به پهلو روی آن‌ها خواباند. سپس چای گندم خنکی برایم ریخت و به‌آرامی شروع به مالیدن گُرده و کمرم کرد و بعد با صدای آرامی زیر لب گفت: «خدا را شکر که بلا سر تو نیامد!» در حالی که احساس می‌کردم آن صدا تا اعماق سرم فرو می‌رود، چشمانم را بستم و به خواب فرو رفتم».
پاراگراف بالا نشان می‌دهد که نویسنده به‌خوبی از سبک نگارش توصیفی برای بیان حالات و صحنه‌ی پیش آمده، استفاده کرده است.
۱۳ مرحله اصلی برای نگارش داستان چیست؟
همان‌گونه که پیش‌تر نیز بیان کردیم، هر نوشته‌ای باید در قالب یک ژانر باشد. البته نوشته‌ها می‌توانند ترکیبی از ژانرهای مختلف هم باشند. به‌عنوان مثال ژانرهای معمایی، پلیسی، جنایی و حتی ترسناک می‌تواند در یک نوشته، پیاده‌سازی شود. هم‌چنین شما باید سبک نگارش نوشته‌ی خود را از قبل انتخاب کرده باشید. در این بخش قصد داریم تا مراحل اصلی در خصوص نگارش یک اثر داستان را بیان کنیم.
مطالب مرتبط:
۱- ابتدا ژانر مورد علاقه‌ی خودتان را مشخص کنید.
۲- موضوع داستان را تعیین کنید.
۳- یک قهرمان برای متن خود بسازید.
۴- شخصیت‌های داستان را بسازید.
۵- انگیزه و چالش‌های داستان و قهرمان داستان را تعیین کنید.
۶- فضای داستان را ترسیم کنید.
۷- سبک نگارش داستان را تعیین کنید.
۸- طرح داستان را بنویسید.
۹- مطمئن شوید که جزئيات را به‌خوبی بیان کرده‌اید.
۱۰- حواس پنج‌گانه‌ی مخاطب را در نوشته‌ی خود دخیل سازید.
۱۱- نوشته‌ی خود را بازبینی کنید.
۱۲- از گروه مخاطبین خود بخواهید تا در رابطه با داستان شما، بازخورد ارائه دهند.
۱۳- بازخوردها را بررسی کرده و تغییرات لازم را روی نوشته اعمال کنید.
چه نکاتی برای انتخاب ژانر متن مهم است؟
انتخاب ژانر، جزو گام‌های نخستین برای نگارش یک متن است. در این بخش نکاتی را بازگو کرده‌ایم که انتخاب ژانر دلخواه و مناسب را راحت‌تر می‌کند.
۱- مخاطب خود را بشناسید.
۲- رده‌ی سنی مخاطبین و سلیقه‌ی کلی را در نظر بگیرید.
۳- هدفتان از نوشتن را روشن کنید.
۴- نوع محتوا را در نظر بگیرید.
۵- تأثیری که متن شما بر روی مخاطب می‌گذارد، ژانر برتر را تعیین می‌کند.
۶- سطح آشنایی مخاطب با موضوع را در نظر بگیرید.
۷- به زمانی که در اختیار دارید، توجه کنید.
۸- طول مجاز برای متن، در انتخاب ژانر مؤثر است.
۹- به نمونه‌های مشابه توجه کنید.
۱۰- از ترکیب ژانرها استفاده کنید.
برای انتخاب سبک نگارشی کدام ۵ نکته مهم را باید بدانیم؟
در این‌جا قصد داریم تا به شما نشان دهیم که چگونه می‌توانید سبک نگارشی مناسب با متن خود را انتخاب کنید. اولین چیزی که باید به عنوان نویسنده، تعیین کنید، ژانر و موضوع نوشته‌تان است. شما باید به‌طور واضح مشخص کنید که دقیقاً راجع به چه چیزی می‌نویسید. حالا بر اساس پرسش‌های زیر، می‌توانید سبک نگارشی مناسب را انتخاب کنید.
۱- اگر می‌خواهید یک‌سری اطلاعات را در مورد موضوع خاص به کاربر ارائه دهید، سبک نگارش توضیحی مناسب متن شما خواهد بود. مثلاً ما در این مقاله خواسته‌ایم تا کاربر را با ژانر و سبک ادبی آشنا کنیم و مهارت وی در زمینه‌ی نویسندگی را ارتقا دهیم، بنابراین سبک متن پیش رو، از نوع توضیحی انتخاب شده است.
۲- اگر می‌خواهید در ذهن خواننده‌ی متن، یک تصویر از آن‌چه می‌گویید، ساخته شود؛ پس سبک توصیفی را به‌کار ببرید. در این سبک شما باید هر جزئیاتی که در تصویرسازی ذهن مؤثر است را به‌وضوح و صراحت بیان کنید. اگر قصد شما نگارش داستان و انواع نوشته‌های احساسی است، این سبک مناسب خواهد بود.
۳- اگر می‌خواهید داستانی را برای کاربران بازگو کنید، سبک نگارشی روایی نیز می‌تواند استفاده شود. در این سبک نیز مانند سبک توصیفی، از توصیفات جزئیات استفاده می‌شود.
۴- اگر قصد دارید تا در مورد یک عقیده، یک محصول، یک نظر و چنین چیزی، خوانندگان را مجاب کنید؛ سبک نگارش ایجابی را به‌کار بگیرید.
۵- به عنوان یک نویسنده، باید قلم منحصر‌به‌فرد خود را برای هریک از سبک‌های نگارشی تعریف کنید.
چگونه می‌توان یک متن در سبک‌های مختلف نوشت؟
به عنوان تمرین، می‌توانید یک متن واحد را در سبک‌های گوناگون نگارش کنید. دقت کنید که لحن و کلمات در هر سبک متفاوت بوده اما پیام متن، می‌تواند به‌طرز یکسانی بیان شود. مثال زیر را ببینید. در این مثال راه رفتن در یک پارک در روزی از روزهای پاییز را در چهار سبک مختلف نگارش کرده‌ایم.
1. سبک توضیحی
راه رفتن در پارک در صبح‌های پاییزی تجربه‌ای آرامش‌بخش است. هوا خنک و تازه است و برگ‌های درختان به رنگ‌های مختلفی مانند زرد، نارنجی و قرمز درآمده‌اند. صدای خش‌خش برگ‌ها زیر پا به همراه صدای پرندگان، فضایی دلنشین ایجاد می‌کند. در این فصل، بیشتر گیاهان به خواب زمستانی می‌روند و پارک نسبتاً خلوت‌تر از فصل‌های دیگر است.
2. سبک توصیفی
صبح زود بود و هوا بوی تازگی می‌داد. برگ‌های زرد و نارنجی روی زمین مانند قالی‌ای گسترده بودند. با هر قدمی که برمی‌داشتی، صدای خش‌خش دلنشینی به گوش می‌رسید. نسیمی ملایم برگ‌ها را از شاخه‌ها جدا می‌کرد و به آرامی به زمین می‌نشاند. نور خورشید که از لابه‌لای درختان به زمین می‌تابید، حالتی طلایی به محیط داده بود. همه چیز در هماهنگی کامل بود، انگار طبیعت در آرامش خودش غرق شده بود.
3. سبک روایی
وقتی وارد پارک شدم، بوی خاک نم‌زده و برگ‌های خزان‌زده به مشامم خورد. هر قدمی که برمی‌داشتم، صدای خش‌خش برگ‌ها زیر پایم حس عجیبی از نوستالژی به من می‌داد. به درختانی که برگ‌هایشان یکی یکی به زمین می‌افتاد نگاه کردم و یاد خاطرات کودکی‌ام افتادم؛ وقتی که با خانواده‌ام برای قدم زدن به این پارک می‌آمدیم. هر صبح پاییزی در این پارک، برای من پر از خاطره و احساس است.
4. سبک ایجابی
صبح‌های پاییزی بهترین زمان برای قدم زدن در پارک هستند، چرا که این تجربه به شما فرصت می‌دهد تا با طبیعت ارتباطی عمیق‌تر برقرار کنید. هوای خنک و تازه به شما انرژی می‌بخشد و صدای خش‌خش برگ‌ها زیر پایتان، ذهن‌تان را آرام می‌کند. برگ‌های رنگارنگ که در زمین پراکنده شده‌اند، زیبایی خاصی به محیط می‌بخشند و حس آرامش و تأمل را تقویت می‌کنند. بدون شک، پیاده‌روی در این زمان از سال می‌تواند روحیه‌تان را بهبود بخشد و شما را از روزمرگی‌ها دور کند.
جمع بندی
در این مطلب به‌طور مفصل اصطلاحات تفاوت ژانر و سبک ادبی را شرح دادیم. سپس کاربرد هریک از آن‌ها را بیان کرده و انواع ژانرها و سبک‌های نگارشی را ذکر کردیم. در انتهای متن، مراحل مختلف برای نگارش یک متن را بیان و سپس نکات مهم برای انتخاب ژانر و سبک نگارشی را آوردیم. خلاصه این‌که همه‌چیز برای انتخاب ژانر و سبک متن دلخواهتان را در این متن می‌یابید!
در این مطلب هم‌چنین مثال‌هایی را ذکر کردیم که برای یادگیری و درک بهتر آن‌چه بیان شد، کمک کننده خواهد بود. توصیه می‌کنیم مشابه با این مثال‌ها، خودتان متون مختلف را تمرین و نگارش کرده تا با خم و چم راه بهتر آشنا شوید.
آموزش نویسندگی در پلتفرم گارنت
برای یادگیری تمام نکات و ترفندهای نویسندگی، می‌توانید از دوره‌های آموزش نویسندگی ارائه شده در گارنت استفاده کنید. این آموزش‌ها به‌گونه‌ای تدوین و در نظر گرفته شده‌اند که شما در هر سطحی که باشید، قادر به کسب مهارت نویسندگی و ارتقای آن خواهید بود.
