ایست فکری یا بلاک ذهنی در نوشتن (writer’s block) به وضعیتی گفته می‌شود که در آن نویسنده توانایی ادامه‌ی کار نگارش را از دست می‌دهد. در این مطلب، تعریف دقیقی از این وضعیت آورده و به شما نشان داده‌ایم که چگونه از بلاک ذهنی حین نوشتن جلوگیری کنیم. این موضوعی است که دانستن آن برای هر نویسنده، حائز اهمیت خواهد بود.
بلاک ذهنی در نوشتن
در مقدمه‌ی مطلب اشاره کردیم که بلاک ذهنی وضعیتی است که نویسنده نمی‌تواند چیز جدیدی را بنویسد. به عبارت بهتر، در بلاک ذهنی، مغز به یک حالت ایست و انسداد می‌رسد. چیزی شبیه به تنبلی و بی‌حوصلگی! به احتمال زیاد، شما این وضعیت را در دیگر هنرها و مشاغل هم تجربه کرده‌اید.
دلایل و نظرات مختلفی درباره‌ی چرایی به وجود آمدن چنین حالتی وجود دارد. باید بدانید که این وضعیت می‌تواند در مدت زمان موقت و کوتاه و حتی بلندمدت تجربه شود. مهم این‌جاست که شما باید راهکاری غلبه بر این احساس را بدانید و بتوانید مدت زمان این وضعیت را به حداقل رسانده و بهره‌وری خود را افزایش دهید.
مطالب مرتبط:
آموزش جامع داستان کوتاه (از مقدماتی تا حرفه‌ای)
انواع بلاک ذهنی
انسداد ذهنی در انواع مختلفی رخ می‌دهد. شناخت این انواع، اولین گامی است که شما برای درمان و پیشگیری از این اتفاق نیاز دارید. فهرست زیر انواع بلاک و انسداد ذهنی را نشان می‌دهد.
کاهش اعتماد به نفس
اگر بلاک ذهنی نویسنده، ناشی از کاهش اعتماد به نفس او باشد، احساسی شبیه به «فاقد صلاحیت بودن»، «عدم باور به خود»، «عدم باوربه توانایی‌ها»، «عدم شناخت توانمندی‌ها» و غیره در فرد ایجاد می‌شود.
تردید و دو دلی
گاهی احساس شک و عدم اعتماد می‌تواند مانع از حرکت فکری نویسنده شود. در این وضعیت فرد برای ورود به این مسیر، نوشتن یک کار تازه، بازاریابی برای فروش، شناخت موارد مهم کاری و غیره دچار دو دلی می‌شود. این تردید مانع از تصمیم‌گیری و تمرکز نویسنده می‌شود.
ذهنیت ثابت و توقف رشد
این ذهنیت در بیش‌تر افراد وجود دارد. اغلب ما از شکست‌های پی در پی می‌ترسیم. این ترس‌ها سبب به‌وجود آمدن یک ذهنیت ثابت در مغز ما می‌شود. ما یک قانون در ذهنمان می‌سازیم و به خودمان اجازه نمی‌دهیم تا مسیر را یک‌بار دیگر تجربه کنیم. این ذهنیت ثابت بعد از تجربه‌ی شکست، می‌تواند بلاک ذهنی را در نویسنده اجرا کند.
مقایسه نابه‌جا
مقایسه کردن باید در شرایط یکسان و برابر باشد. شما باید از افراد معروف و سرشناس، الگوبرداری کنید اما نباید هرگز خودتان را با آن‌ها مقایسه کنید. مقایسه‌ی نابه‌جا می‌تواند اعتماد به نفس شما را کاهش داده و سبب حس خطر در شما شود.
عدم توانایی در اجرای تصمیم‌ها
ممکن است شما به دلیل «عدم خودشناسی» تصمیم‌هایی گرفته باشید که قادر به اجرای آن نیستید. مثلاً فرض کنید بدون آن‌که دانشی در خصوصو نویسندگی فیلم‌نامه داشته باشید، تصمیم به فیلم‌نامه‌نویسی بگیرید. چه خواهد شد؟ بدون شک، شما یک توقف و بلاک ذهنی را تجربه می‌کنید.
برنامه‌ریزی سنگین و نامحدود
باز هم «عدم خودشناسی» می‌تواند مسبب یک برنامه‌ریزی سنگین و دشوار برای شما باشد. برنامه ریزی پیچیده و سنگین، اجرایی نیست. بنابراین شما به عنوان نویسنده در چنین وضعیتی دچار سردرگمی و انسداد ذهنی می‌شوید.
دیدگاه تونلی
دیدگاه تونلی، به معنای ایجاد یک دیدگاه در مسیر مستقیم و عدم توجه به حاشیه‌ها است. این کار سبب یک روتین در فعالیت شما می‌شود که به مرور زمان، کسل کننده خواهد بود.
راه‌های تشخیص بلاک ذهنی
تشخیص بلاک ذهنی، اصلاً کار پیچیده‌ای نیست. شما با احساس تنبلی و کسالت شدید روبه‌رو هستید. بنابراین حوصله‌ی نوشتن نداشته و مغز شما برای خلاقانه نوشتن و ایده‌پردازی، یاری نمی‌کند. با این تجربه، شما باید بدانید که دچار بلاک ذهنی شده‌اید.
در گام بعد، باید نوع بلاک ذهنی خود را تشخیص دهید. در بخش قبل، هفت نوع رایج بلاک ذهنی را ذکر کردیم. برای شناسایی آن، شما باید به درون خود مراجعه کنید. ساعاتی با خود خلوت کنید و به ندای درونی گوش دهید. چرا بی‌حوصله هستید؟ آیا فکر می‌کنید به اندازه‌ی کافی برای «نوشتن» خوب نیستید؟ آیا انگیزه‌ی مالی ندارید؟ آیا برای نوشتن و آغاز هدف خود، دانش و مهارت کافی را ندارید؟ هر یک از این موارد، به شما می‌گوید که دقیقاً نوع انسداد ذهنی چیست.
راهکارهای غلبه بر بلاک ذهنی در نوشتن
اکنون وقت آن است تا غلبه بر بلاک ذهنی نوشتن را بیاموزید. برای این کار، چند استراتژی وجود دارد. شما می‌توانید علت بلاک ذهنی را شناسایی کرده و آن را برطرف سازید، می‌توانید قدرت و تأثیر بلاک‌ها را به حداقل رسانده و یا از آب گل‌آلود، ماهی بگیرید! در ادامه، بیش‌تر در رابطه با این استراتژی‌ها صحبت خواهیم کرد.
حذف بلوک ذهنی، به معنای درمان این قضیه است. شما باید از خودتان بپرسید که دلیل به وجود آمدن این اتفاق چیست. چرا چنین احساسی را دارید. چرا این‌طور فکر می‌کنید. به خودتان گوش دهید و ببینید عامل اصلی بلاک ذهنی شما کدام است.
به عنوان مثال، ممکن است حرف دیگران، شما را سرخورده کرده و اعتماد به نفس شما را از میان برده باشد. در این وضعیت شما باید بکوشید تا این قضاوت نادرست را از ذهن خود پاک کنید. به خودتان موفقیت‌هایتان را یادآوری کنید و برای اثبات قضاوت اشتباه دیگران، بیش‌تر تلاش کنید.
کاهش تاثیر قدرت و تأثیر بلاک ذهنی
حذف بلاک ذهنی، در تمام موارد مقدور نیست. اما می‌توانیم تأثیر آن را کاهش دهیم. این کاهش تأثیر می‌تواند مجدد ما را به سمت نویسندگی و انگیزه‌ی کار ارتقا دهد. به خودتان بقبولانید که بیش‌تر مشکلات، ترس‌هایی هستند که در ذهن رخ می‌دهند و هرگز در واقعیت به وقوع نمی‌پیوندند.
مثلاً ممکن است نگرانی شما بابت تردید در به فروش رسیدن کتاب، سبب بلاک ذهنی شما شود. این مسأله همیشه وجود دارد. یعنی احتمال صددرصدی برای ضمانت فروش کتاب نیست. اما شما می‌توانید به خودتان امیدواری دهید که حداقل نیمی از نسخه‌های کتاب را می‌فروشید! در واقع شما بلاک ذهنی را کوچک‌تر کرده‌اید.
تحول بلاک ذهنی | آخرین راه نجات
آخرین راهکاری که برای مواجه با بلوک ذهنی می‌توانید به‌کار بگیرید، تحول آن برای بهره‌برداری است. در واقع می‌توان از مشکلات هم به سود و فایده رسید. اما چگونگی آن، به خودتان بستگی دارد.
بگذارید یک مثال ذکر کنیم. فرض کنید شما خودتان را با یک نویسنده موفق مقایسه کرده‌اید. رؤیت موفقیت‌های آن فرد، سبب شده است تا باور و احساستان نسبت به خودتان کم‌رنگ شود. شما می‌توانید این قضیه را از جنبه‌های دیگر هم ببینید. مثلاً به خودتان بگویید که تا چند سال آینده، شما نیز به چنین جایگاهی می‌رسید. یا مثلاً جایگاه فعلی شما هم می‌تواند آرزوی بسیاری از افراد دیگر باشد. این طرز فکر، می‌تواند بلاک به‌وجود آمده را با تأثیرات مثبت همراه سازد.
چند راهکار برای پیشگیری از ایجاد بلاک ذهنی در نویسنده
همیشه پیشگیری بهتر از درمان است. در این بخش، روش‌هایی را ذکر کرده‌ایم که ایجاد بلاک و انسداد ذهنی را به تأخیر می اندازد.
تنها نمانید
ارتباط با دیگران می‌تواند منبعی برای الهام گرفتن نویسنده باشد. وقتی شما در تنهایی به سر می‌برید، ممکن است ایده و انگیزه‌ای برای نوشتن نداشته باشید. اما ارتباطات اجتماعی، شما را از این بحران عبور می‌دهد. توصیه می‌کنیم در گروه‌ها و انجمن‌های مختلف عضو شوید. با آدم‌ها گفت‌وگو کنید. مکالمات و دوستی شما، می‌تواند ایده‌های فوق‌العاده‌ای را در ذهنتان بسازد.
سفر کنید
سفر کردن هم عامل خوبی برای ایجاد ارتباط با مردم و هم الهام گرفتن از تجربیات تازه خواهد بود. بسته به بودجه‌ای که دارید، برنامه‌ی سفری مناسبی برای خودتان بچینید. لوکیشن جدید، به باز شدن ذهن و دریچه‌های خلاقیت نویسنده، کمک می‌کند.
مطالعه کنید
راهکار دیگر برای مقابله با بلاک ذهنی، مطالعه کردن است. مطالعه‌ی آثار ارزشمند، ذهن شما را مشغول نگه می‌دارد. از سوی دیگر، شما در حین مطالعه کردن چیزهای جدیدی را یاد می‌گیرید که مانع از دیدگاه تونلی و ذهنیت ثابت می‌شود.
تمرین کنید
سعی کنید نوشتن را بخشی از الزامات روز خود قرار دهید. تحت هیچ شرایطی از نوشتن و تمرین دست برندارید! این کار به شما کمک می‌کند تا هرگز چشمه‌ی خلاقیت و نگارش شما خشکیده نشده و بلاک ذهنی را تجربه نکنید. پس حتی اگر خیلی خسته هستید، زمان تمرین را کاهش دهید اما حذف نکنید.
ایده‌آل فکر نکنید
ذهن شما همیشه در وضعیت صددرصدی خود به‌سر نمی‌برد. ممکن است روزی بخواهید یک شعر را تکمیل کنید، اما ذهنتان شما را برای انتخاب واژگان مناسب یاری نکند! نگران نباشید. هرچیزی که به ذهنتان می‌آید را بنویسید. رفته رفته واژگان مناسب‌تر را جایگزین خواهید کرد. اصلاً خوبی نوشتن، همین امکان ویرایش آن است. این‌طور نیست؟!
به خودتان استراحت دهید
با وجود این‌که تمرین نویسندگی باید بخش غالب زندگی روزمره‌ی شما باشد، اما نباید از استراحت ذهن نیز غافل شوید. زمان کافی برای خواب، تفریحات، وقت گذرانی با دوستان، راه رفتن، دوش گرفتن، انجام مدیتیشن و تمرینات ورزشی، نواختن ساز، گوش دادن به موسیقی ملایم، نظم‌بخشیدن به محیط و غیره را در نظر بگیرید. شما یک انسان هستید و تمام این ابعاد در آرامش روان و ذهن شما تأثیرگذار است.
به ابزار کارتان توجه کنید
ابزار بی‌کیفیت و نامناسب می‌تواند انگیزه‌ی شما را از ادامه‌ی کار کاهش دهد. سعی کنید هزینه و بودجه‌ی کافی برای ابزار کار خود در نظر بگیرید. یک میز و صندلی استاندارد، قلم و کاغذ خوب، یک سیستم مناسب و روان، کیبورد راحت و استاندارد و غیره از چیزهایی است که یک نویسنده بدان نیاز دارد.
هدف‌گذاری دقیقی داشته باشید
یکی از چیزهایی که می‌تواند سبب انسداد ذهن شود، عدم شناخت ادامه‌ی مسیر است. اغلب ما وقتی کاری را شروع می‌کنیم، تصویری از میانه‌ی راه نداریم. در نتیجه در اواسط کار، به مشکل برمی‌خوریم. اگر از همان ابتدا، علاوه بر هدف نهایی، تصویر دقیقی از مسیر را نیز مشخص کنید، بهتر می‌توانید در آن مسیر باقی بمانید.
از این شاخه به آن شاخه نپرید
یکی از چیزهایی که مانع تمرکز می‌شود، تغییر مسیر مدام است. شما باید سعی کنید در مسیری که تعیین کرده‌اید، بمانید. از این شاخه به آن شاخه پریدن، اثری جز هدررفت انرژی و آسیب نخواهد داشت. بنابراین روی یادگیری و ارتقای مهارت‌های همان مسیر تعیین شده، تمرکز کنید.
زیاد درگیر قواعد و استانداردها نباشید
درست است که قواعد و اصول کار را باید بلد باشید، اما توجه زیادی به آن می‌تواند چشمه‌های خلاقیت را بخشکاند. بعضی جاها می‌توانید چهارچوب‌ها را کنار زده و کمی گسترده‌تر فکر کنید.
خودتان را درست بشناسید
خودشناسی عامل بسیار مهمی برای کاهش مشکلات است. شما باید دقیقاً علاقه‌مندی‌های خودتان را بشناسید. چیزی که در آن قوی هستید، چیزی که از پس آن برمی‌آیید، مهارت‌هایی که دارید و …، همه و همه را بشناسید. بدون این خودشناسی، شما ممکن است در مسیری قرار بگیرید که دیر یا زود متوجه اشتباه بودن آن و عدم هم‌خوانی با اهداف بشوید.
از موفقیت‌های کوچک، ساده عبور نکنید
به عنوان یک نصیحت همیشه به خاطر داشته باشید که موفقیت در هیچ کاری، یک گام بزرگ نیست! بلکه از هزاران گام کوچک ساخته شده است. پس اگر توانسته‌اید یک گام کوچک را با موفقیت بردارید، وقت آن است تا برای خودتان جشن بگیرید.
کلام پایانی
اگر به عنوان یک نویسنده فعالیت می‌کنید، لازم است تا مشکلات و شرایط خاص نویسندگی را نیز مطالعه کرده و راهکارهای غلبه بر آن را بیاموزید. در این مطلب به مشکل بلاک ذهنی در نوشتن پرداختیم. ابتدا تعریف دقیق و ساده‌ای از ایست و توقف ذهنی را ذکر کرده و سپس انواع آن را بررسی کردیم. هم‌چنین در این‌جا به شما نشان دادیم که چطور می‌توانید علت و نوع بلاک ذهنی به‌وجود آمده را شناسایی و برطرف کنید. همان‌طور که ملاحظه کردید استراتژی‌های مختلفی برای رفع و کاهش این بلاک‌ها معرفی شد که بسته به شرایط کاربرد خود را دارند.
در این مطلب هم‌چنین به روش‌هایی اشاره کردیم که برای پیشگیری از شرایط بلاک ذهنی توصیه می‌شوند. اگر سعی کنید که لایف استایل خود را با این شرایط وفق دهید، در کاهش تجربیات منفی و توقف در فعالیت حرفه‌ای، گام مهمی برداشته‌اید.
آموزش نویسندگی در گارنت
نویسندگی مانند هر مهارت دیگری، نیاز به آموزش اصولی و دقیق دارد. برای یادگیری تکنیک‌ها و اصول نویسندگی می‌توانید از دوره‌های آموزش نویسندگی در پلتفرم گارنت استفاده کنید. با شرکت در این دوره‌ها، قادر به کسب مهارت نوشتن از سطح پایه تا سطوح حرفه‌ای خواهید بود. آموزش‌های گارنت، شما را برای ورود به دنیای شیرین نویسندگی آماده می‌کند. همین حالا وارد صفحه اصلی سایت گارنت شوید و از آخرین مسترکلاس‌های نویسندگی گارنت با خبر شوید.
