داستان، ادبیاتی است که در روابط انسانی و توسعه‌ی فردی آن‌ها بسیار حائز اهمیت بوده است. شما با خلق داستان، می‌توانید تأثیر دلخواه خود را بر روی مخاطبین پیاده‌سازی کنید. در این مطلب از پلتفرم گارنت، در خصوص نوعی داستان که به نام داستان کوتاه شهرت دارد، صحبت می‌کنیم. اگر قصد آموزش داستان کوتاه را دارید، مطالعه‌ی این مطلب کمک‌کننده خواهد بود.
دربارهٔ داستان کوتاه
داستان کوتاه نوعی ادبیات داستانی است که حجم بسیار کم و کوتاه‌تری به نسبت داستان‌ها و رمان‌های معمول دارد. با توجه به این تعریف، می‌توان انتظار داشت که روایت داستان کوتاه و شیوه‌ی نگارش آن، با دیگر گزینه‌های نویسندگی بسیار متفاوت است. چراکه شما کلمات کم‌تری را برای توصیف و بیان آن‌چه که می‌خواهید، در اختیار خواهید داشت.
به لحاظ تعداد کلمه، هیچ فرمول خاصی برای داستان کوتاه وجود ندارد. ممکن است یک داستان کوتاه در قالب ۱۵۰۰ کلمه و یا حتی ۲۰ هزار کلمه نوشته شود. البته شما در محدوده‌ی زیر ۳۰ هزار کلمه، مجاز به نوشتن یک داستان کوتاه خواهید بود. چراکه رمان‌های عادی (که در طبقه‌ی داستان کوتاه جای نمی‌گیرند)، از ۳۰ هزار کلمه شروع می‌شوند.
در این‌جا جا دارد تا اشاره‌ای به داستان کوتاه ارنست همینگوی داشته باشیم. داستانی که در کم‌تر از ده واژه نوشته شده و در عین حال، احساساتی عمیق با خود به خواننده واگذار می‌کند:
«آگهی فروش: کفش نوزاد. هرگز پوشیده نشده.»
اهمیت نگارش داستان کوتاه
همان‌طور که در مقدمه‌ی متن اشاره کردیم، ادبیات داستانی، تأثیر قوی و مهمی روی خوانندگان خود باقی می‌گذارد. در واقع با هنر داستان، می‌توان احساسات دلخواه را در یک جامعه از مخاطبین منتشر کرد. کافی است تا با تکنیک‌های داستان نویسی آشنا باشیم.
داستان‌های کوتاه به لحاظ زمان کمی که برای خواندن و مطالعه دربرمی‌گیرند، میان عامه‌ی مردم محبوب است. این داستان‌ها در عین کوتاهی، می‌توانند پیام و احساسات فراوانی را به مخاطبین خود انتقال دهند. حتی اگر نویسنده داستان کوتاه، مهارت و خلاقیت کافی برای نویسندگی را داشته باشد، می‌تواند در چرخش دیدگاه مخاطب نیز تأثیرگذار باشد.
مطالب مرتبط:
عناصر داستان کوتاه
آن‌چه در آموزش داستان کوتاه بدان پرداخته می‌شود، اصول مربوط به بخش‌های مختلف آن است. پس شما باید بدانید که هر داستان کوتاه چه بخش‌هایی داشته و چطور می‌توانید هر بخش را به نگارش درآورید. در ادامه‌ی این مطلب، با این موضوع بیشتر آشنا خواهید شد.
داستان کوتاه مانند دیگر داستان‌ها، دارای یک سری شخصیت و کاراکتر است. قصه، می‌تواند از زبان این شخصیت‌ها (اول شخص) و یا در رابطه و محور با آن‌ها (سوم شخص) بیان شود. هم‌چنین هدف و کشمکشی برای رسیدن به هدف وجود دارد که موضوع و بستر اصلی داستان را می‌سازد. به‌طور کلی، عناصر یک داستان کوتاه را در پنج قسمت قابل بیان است:
۱- مقدمه
۲- کشمکش (کاراکتر و شخصیت داستان با دیگر کاراکترها، محیط و حتی خودش (!))
۳- کنش صعودی
۴- نقطه‌ی اوج
۵- نتیجه‌گیری
البته نویسنده برحسب سلیقه و سبک نگارشی خود می‌تواند ترتیب این عناصر را در هم آمیخته و داستانی متفاوت را خلق کند. به عنوان مثال، در بیشتر داستان‌های کوتاه، نویسندگان بخش مقدمه را در متن کنش صعودی داستان جای می‌دهند و به همین ترتیب خواننده به سرعت وارد بخش اصلی قصه خواهد شد.
آموزش داستان کوتاه و انتخاب واژگان
همان‌طور که اشاره کردیم برای نگارش یک داستان کوتاه، شما واژگان محدودتری (از نظر تعداد کلمه) به کار می‌گیرید. این امر بدان معناست که شما باید فارغ از پرداختن به حاشیه‌ها، مفهوم و معنای اصلی را به مخاطب انتقال دهید. به عبارت دیگر، برای انتخاب و گزینش هر کلمه، ناچاراً می‌بایست توجه ویژه‌ای روی معنای واژه داشته باشید.
بگذارید این موضوع را با زبانی واضح‌تر شرح دهیم. وقتی شما یک رمان معمول را می‌نویسید، فرصت کافی برای بیان جزئیات عناصر و توصیف شخصیت‌ها خواهید داشت. این در حالی است که در داستان کوتاه، شما باید هر رویداد و شخصیت را به‌صورت چکیده و مفید شرح دهید. برای این کوتاه‌نویسی‌ها، نیاز است تا نویسنده انتخاب واژگان را با وسواس و دقت بیش‌تری انجام دهد. در ادامه چند قدم مهم برای شروع نوشتن داستان کوتاه را بررسی خواهیم کرد:
انتخاب ژانر داستان کوتاه
برای انتخاب بخش آغازین یک داستان کوتاه، شما باید ژانر داستانی را به مخاطب منتقل کنید. به عنوان نمونه اگر یک داستان کوتاه ترسناک می‌نویسید، می‌بایست احساس ترس و وحشت مخاطب را در همان بخش آغازین داستان برانگیخته سازید. فراموش نکنید که فضاسازی مورد نظر باید تا پایان داستان، ادامه‌دار باشد. انتخاب ژانر داستان، هم‌چنین به شما می‌گوید که چطور واژگانی را می‌توانید برای داستان کوتاه خود انتخاب کنید.
انتخاب ایده و موضوع
برای انتخاب موضوع داستان کوتاه، شما باید تاحدودی در نویسندگی تبحر داشته باشید. شما می‌توانید از کتاب‌ها، فیلم‌ها، اخبار و دیگر رسانه‌هایی که از قبل دیده یا شنیده‌اید، الهام بگیرید. حتی یک خاطره‌ی جذاب و خاص از زندگی خودتان هم می‌تواند الهام‌بخش موضوع داستان کوتاه شما باشد.
موضوعات محبوب‌تر را جست‌وجو کنید و سعی کنید موضوعی نزدیک به آن را انتخاب کنید. این کار به شما کمک می‌کند تا از نظر مخاطبین، داستان جذاب‌تر و موفق‌تری را داشته باشید.
نوشتن آغاز جذاب
یکی از مهم‌ترین تکنیک‌های داستان نویسی (که البته می‌توانیم آن را به نگارش هر متنی تعمیم دهیم)، انتخاب آغاز جذاب است. یک آغاز جذاب همان چیزی است که مخاطب را برای ادامه‌ی خواندن ترغیب خواهد کرد. سعی کنید جملاتی را در ابتدای داستان خود به کار بگیرید که سوالات زیادی را در ذهن خواننده ایجاد کند.
یک آغاز خوب برای داستان و متن شما، همان چیزی است که خواننده را برای زمین نگذاشتن کتاب، ترغیب می‌کند. این آرزوی هر نویسنده است. اگر قرار باشد مخاطب از کتاب لذتی نبرد، نویسنده در ساخت متن موفق نبوده است.
به عنوان مثال، اگر بخواهیم یک داستان رمانتیک و غم انگیز را بنویسیم، می‌توانیم برای بخش آغازین داستان از جمله‌ی زیر استفاده کنیم:
«نلین، کمی آب داخل پارچ شیشه‌ای روی میز می‌ریزد تا آن را برای گذاشتن گل‌ها آماده کند…»
به محض مطالعه‌ی این جمله، سوالات زیادی در ذهن خواننده ایجاد می‌شود:
«نلین کیست؟»
«چه کسی به او گل داده؟»
«آیا نلین تنها زندگی می‌کند؟»
«آیا خود نلین گل‌ها را خریده است؟»
این سوالات باعث می‌شوند تا خواننده برای یافتن جواب، ادامه‌ی داستان را دنبال کند. در حالی که یک آغاز کامل، شاید هرگز رغبتی برای ادامه‌دادن به مطالعه در خواننده ایجاد نکند.
پایان قوی برای داستان کوتاه
به همان اندازه که آغاز داستان، اهمیت دارد؛ پایان آن نیز از اهمیت خاصی برخوردار خواهد بود. شما باید داستان را از نقطه‌ی اوج به بخش پایانی هدایت کنید. در این‌جا نیز شما باید احساسات مخاطب و ژانر داستان را در نظر داشته باشید.
در پایان داستان نیازی نیست تا سرانجام تمام شخصیت‌ها را بیان کنید. کافی است تا قضیه و کشمکش مطرح شده داستان را به انتهای (موفقیت یا شکست) معلوم برسانید. هم‌چنین توصیه می‌شود تا بخش‌های غیرمهم‌تر را به ذهن و تجسم خود خواننده واگذار کنید.
ویرایش و بازنویسی داستان
مانند هر متن دیگه‌ای که نوشته می‌شود، داستان نویسی نیز از ویرایش بی‌نیاز نیست. شما باید متن نوشته شده را بارها و بارها به‌دقت بخوانید و آن را مورد بازبینی قرار دهید. ایرادات نگارشی، املایی، گرامری و حتی محتوا و لحن در این مرحله باید به‌طور کامل رفع شوند.
با توجه به دشوار بودن ویرایش و شناسایی ایرادات متن، شما می‌توانید از تکنیک‌های مختلف مانند ضبط داستان به‌صورت صوتی و سپس گوش دادن به آن، مرور متن توسط گروه مخاطبین، بازخوانی متن بعد از یک فاصله‌ی زمانی چند روزه و غیره نیز استفاده کنید.
این کار را برای تمام تمرینات خود انجام دهید. اگر یافتن ایرادات نویسندگی برایتان دشوار است، می‌توانید در انجمن‌های نویسندگی عضو شده و یا از نویسندگان مطرح و موفق بخواهید تا شما را در یافتن و اشکال‌زدایی متون کمک کنند. به مرور زمان، خودتان هم قادر به شناسایی و رفع مشکلات نوشته‌ها خواهید بود.
مطالعه، رمزی برای یادگیری
شاید برایتان جالب باشد که برای آموزش داستان کوتاه، باید داستان کوتاه دیگر نویسندگان را مطالعه کنید. هرچقدر بیشتر بخوانید، بیشتر یاد می‌گیرید. سعی کنید هر داستان را به دقت تحلیل کرده و به عناصر مختلف آن، تکنیک‌های شخصیت پردازی، آغاز و پایان داستان، دیالوگ‌ها و غیره توجه کنید.
توصیه می‌کنیم تا داستان کوتاه را در اینترنت جست‌وجو کنید. وب سایت‌های زیادی وجود دارند که مجموعه‌ای از داستان‌های کوتاه را جمع‌آوری کرده‌اند. روزانه زمان مشخصی را به خواندن و تحلیل این داستان‌ها اختصاص دهید. نکاتی که به آن برخورد می‌کنید را در جایی یادداشت کنید.
چند نکته‌ی مهم در خصوص نوشتن داستان کوتاه
در این بخش، قصد داریم تا تعدادی از مهم‌ترین نکات که در نگارش داستان کوتاه مد نظر قرار می‌گیرد را یادآوری کنیم. مطالعه و به‌کارگیری این نکات، نقش بسیار مثبتی خواهد داشت.
بهتر است زبان داستان کوتاه از زبان اول شخص بیان شود
پیش‌تر و در بخش عناصر بیان کردیم که شما می‌توانید کلیت داستان را از زبان اول شخص و یا سوم شخص بنویسید. در داستان کوتاه، با توجه به این‌که فرصت کم‌تری برای غالب شدن احساسات خواننده دارید، زبان اول شخص کمک می‌کند تا خواننده بیشتر با شما هم‌ذات پنداری کند.
زیاده‌گویی نکنید
با توجه به حجم کم داستان کوتاه، شما فرصتی برای پرداختن به حواشی نخواهید داشت. بنابراین از زیاده‌گویی‌های به درد نخور بپرهیزید. تنها مواردی را توصیف کنید که خواننده برای درک احساسات داستان بدان نیاز پیدا می‌کند.
مرگ یا قتل را به ابتدای داستان موکول کنید
در بیشتر رمان‌ها و حتی فیلم‌ها، مرگ یک کاراکتر در انتهای قصه بیان می‌شود. شاید برایتان جالب باشد که در داستان کوتاه، باید معکوس این روند را طی کنیم. یعنی اگر قرار به یک قتل یا مرگ است، همان ابتدای داستان آن را تعریف کنیم.
خواننده را در حالت حدس و کنجکاوی قرار دهید
یکی از تکنیک‌هایی که برای جذابیت در داستان نویسی توصیه می‌شود، ایجاد درگیری در افکار و ذهن خوانندگان است. شما باید کاری کنید که خواننده برای درک متن جلوتر مدام در حال حدس و گمان باشد.
ایده‌آل‌گرا نباشید
یک داستان خوب، مانند واقعیات زندگی است. شما باید اجازه دهید تا متن داستان همیشه درست و خوب پیش نرود. به کاراکتر اصلی، اجازه دهید تا اشتباه کند. این مدل داستان‌نویسی، سبب می‌شود تا درک احساسی بیش‌تری از سوی خواننده برقرار شود.
یک دردسر مطرح کنید
یکی از ساختارهای خوبی که برای نوشتن داستان کوتاه پیشنهاد می‌شود، طرح یک دردسر برای کاراکتر اصلی داستان است. سپس در بخش کشمکش داستان، شما باید کاری کنید که شخصیت مورد نظر برای رهایی از دردسر، یک‌سری کارها را انجام دهد. البته بهتر است با این کارها، دردسر بدتر و بزرگ‌تر جلوه داده شود.
قلب مخاطب را هدف قرار دهید
همان‌گونه که پیش‌تر نیز بیان کردیم، در یک داستان کوتاه شما باید احساسات مخاطب خود را برانگیخته سازید. این امر بدان معنا است که براساس ژانر داستان، شما باید آن حس به‌خصوص را تقویت کنید. این حس می‌توانند احساس عاشقانه و رمانتیک برای ژانر داستان‌های عاشقانه، احساس فداکاری برای ژانر قهرمانی و اکشن، احساس ترس و وحشت برای ژانر ترسناک و غیره باشد.
به نام داستان توجه کنید
نام داستان اولین چیزی است که مخاطب می‌بیند. شما باید عنوان داستان را با وسواس و دقت زیادی انتخاب کنید. طوری که داستان شما در بین دیگر رقیبان، برجسته‌تر و بهتر جلوه کند.
یک پیام در نظر بگیرید
بهتر است برای داستان خود، یک پیام ویژه را در نظر بگیرید. این پیام باید با ژانر و موضوع داستان هم‌خوانی لازم را داشته باشد. هم‌چنین باید پیام را به‌گونه‌ای در نظر بگیرید که با نیازها و انتظارات مخاطبین هم‌سو باشد.
کسب درآمد با داستان کوتاه
شاید برایتان این پرسش مطرح شود که چرا باید آموزش داستان کوتاه را دنبال کنیم؟ در این بخش، برخی از گزینه‌هایی که می‌توانید از طریق آن با نوشتن داستان‌های کوتاه به درآمدزایی برسید را آورده‌ایم.
• شرکت در مسابقات نویسندگی
• کسب اعتبار به عنوان نویسنده
• همکاری با نشریات ادبی
• همکاری با مجلات پرطرفدار
• انتشار کتاب شخصی
• داشتن وبلاگ شخصی
* نکته: کسب درآمد زمانی ممکن است که شما مهارت‌های داستان نویسی را به خوبی کسب کرده باشید. بنابراین صرف ورود به این حرفه نباید انتظارات خاصی داشته باشید.
جمع‌بندی
در این مطلب به چیستی داستان کوتاه و نکاتی مختصر در خصوص آموزش نوشتن داستان کوتاه پرداختیم. برای آموزش جامع داستان کوتاه (از مقدماتی تا حرفه‌ای) شما می‌توانید از دوره‌های داستان‌نویسی پلتفرم گارنت استفاده کنید. در این دوره‌های آموزشی ترفندها و نکات مهم برای تبدیل شدن به یک نویسنده برای نگارش داستان کوتاه را از صفر تا صد می‌آموزید.
جهت اطلاعات بیشتر دربارهٔ جدیدترین دوره‌های داستان‌نویسی گارنت، وارد سایت شوید و بخش «مسترکلاس‌های گارنت» را دنبال کنید.
