یکی از مهارت‌های فوق العاده کاربردی در هر سبک زندگی، مهارت کلامی است. اگر این مهارت به‌طور ذاتی در شما وجود داشته باشد، بدین معنا خواهد بود که شما استعدادهای زبانی قوی دارید. در برخی مشاغل، این مهارت به‌طرز عجیبی مورد نیاز است. مشاغلی که ارتباطات جزو اصول آن باشد، مانند مجری‌گری، سخنرانی، گویندگی، معلمی و غیره از این جمله هستند. در این مطلب از آکادمی استعدادیابی گارنت قصد داریم تا راه‌هایی را برای تقویت هوش کلامی معرفی کنیم.
مطالب مرتبط:
هوش کلامی چیست؟
ترجیح می‌دهیم تا کارمان را با ارائه‌ی یک تعریف درست و حسابی از «هوش کلامی» آغاز کنیم. یکی از روان‌شناسان مطرح دنیا به‌نام گاردنر، معتقد است که هوش‌های چندگانه‌ای برای انسان وجود دارد. او این هوش‌ها را به این صورت معرفی می‌کند:
- هوش درون فردی
- هوش برون فردی
- هوش زبانی- کلامی
- هوش منطقی- ریاضی
- هوش بصری- فضایی
- هوش طبیعت گرایی
- هوش بدنی- جنبشی
- هوش موسیقایی
- هوش وجودی
- هوش اخلاقی
یک‌بار دیگر این فهرست را بخوانید. مشاهده می‌کنید که عنوان «هوش زبانی- کلامی» به‌عنوان یکی از هوش‌های نظریه‌ی گاردنر مطرح شده است. مجموعه‌ی تمام این هوش‌ها، برای رسیدن به موفقیت و حس پیروزی در زندگی الزامی است. بنابراین می‌توان گفت که هوش زبانی- کلامی نیز بخشی از مسیر موفقیت شما خواهد بود.
هوش کلامی، توانایی استفاده از کلام است. شما از زبان، برای ارتباط و انتقال منظور و مفهوم مورد نظر استفاده می‌کنید. هوش کلامی، توانایی آن است که شما بتوانید زبان (کلام و نوشتار) را به‌بهترین نحو به‌کار بگیرید.
آیا هوش کلامی همان فن بیان است؟
هوش کلامی، پایه‌ی مهارتی است که برای فن بیان نیاز خواهید داشت. در واقع فن بیان خوب و قوی، بدون داشتن هوش کلامی بالا، مقدور نخواهد بود. بگذارید قضیه را کمی واضح‌تر شرح دهیم. وقتی شما هوش کلامی خود را تقویت می‌کنید، مهارت‌های کلی زبانی و نوشتاری خود را ارتقا خواهید داد. این در حالی است که فن بیان، تنها به جنبه‌ی شفاهی کلام اشاره می‌کند. پس می‌توان گفت که هوش کلامی، بیس کار و اصولی‌تر خواهد بود.
بنابر آن‌چه که گفته شد، اگر هوش کلامی خود را تقویت کرده باشید؛ در زمینه‌ی فن بیان نیز مهارت قابل توجهی به‌دست می‌آورید. این در حالی است که فن بیان قوی، لزوماً نمی‌تواند هوش کلامی خوبی را در شما ایجاد کند. بلکه باید مهارت مربوط به جنبه‌های نوشتاری و کلی‌تر کلام را نیز یاد بگیرید.
هوش کلامی: استعداد یا مهارت؟
برخی از افراد، به‌طور ذاتی از مهارت هوش کلامی برخوردار هستند. مانند باقی استعدادها، شما باید این استعداد را رشد و پرورش دهید تا به ثمر بنشیند. در غیر این‌صورت یک توانایی غیراکتیو و پس‌زمینه خواهید داشت. رانندگی، آشپزی، موسیقی، نقاشی، خطاطی، ریاضی و هر هوش و استعداد دیگری را که در نظر بگیرید، از این قاعده مستثنی نخواهد بود.
بنابراین حتی اگر در زمینه‌ی هوش کلامی، چندان خوب نیستید و استعداد زمینه‌ای را ندارید؛ ناامید نباشید. تکنیک‌ها و روش‌هایی وجود دارد که به شما کمک می‌کند تا این مهارت را در خود به‌وجود آورده و پیشرفت دهید. به عبارت بهتر، هوش کلامی را می‌توان در شمار مهارت‌های اکتسابی دانست. کمی تمرین و حوصله، می‌تواند این مهارت را در فرد بروز و پرورش دهد.
آشنایی با مؤلفه‌های هوش کلامی
گاردنر برای هوش کلامی، چهار مؤلفه‌ی اصلی را در نظر می‌گیرد که عبارتند از:
معناشناسی
معنا شناسی اولین مؤلفه‌ی هوش کلامی است. بدین معنا که شما در ابتدا باید معنا و کاربرد کلمه و عبارت را بدانید. برخی از واژگان نیز معناهای فرعی دارند که در نوع خود باید به‌کار گرفته شوند.
آواشناسی
آوا شناسی، دومین مؤلفه‌ای است که گاردنر برای هوش کلامی عنوان می‌کند. آوا شناسی یعنی این‌که در زمان استفاده از کلمات و حروف، به آوای واژگان و لحن آن توجه کنیم.
قواعد و دستور زبان
قواعد و دستور زبان، سومین مؤلفه‌ی هوش کلامی است. این مؤلفه کمک می‌کند تا با استفاده از قواعد و قوانین، جملاتی درست و استاندارد بسازیم. این مرحله زمانی رخ می‌دهد که شما با جملات و متن‌های زیادی در ارتباط بوده و بتوانید قواعد مختلفی از آن را استخراج کنید.
کاربرد زبان و واژه‌ها
تسلط بر سه مؤلفه‌ی قبلی موجب می‌شود تا بتوانید واژگان را درست استفاده کنید. بدین شکل که واژه با معنا و مفهوم مناسب را با لحن درست و طبق قواعد دستور زبانی در مکان درست در یک جمله به‌کار بگیرید.
چرا باید به تقویت هوش کلامی خود اهمیت دهیم؟
ممکن است برایتان این سؤال به‌وجود آمده باشد که اصلاً چرا باید هوش کلامی‌ام را تحویل بگیرم؟! مگر این مهارت چه دستاورد و نفعی برایم خواهد داشت؟ در این بخش به این مباحث پاسخ خواهیم داد.
هوش کلامی بالا، مهارتی است که به شما کمک می‌کند تا در زندگی فردی و اجتماعی و شغلی خود، بهتر و موفق‌تر ظاهر شوید. کمی با خودتان فکر کنید. این‌که جایی حرفتان را به‌کرسی نشانده‌اید، این‌که سایر همکاران و رئیس خود را جذب کرده‌اید، این‌که از پس یک سخنرانی مهم برآمده‌اید، این‌که در جمع‌های دوستانه می‌توانید حرفتان را بگویید و … همه نشان‌دهنده‌ی موفقیت‌های ناشی از هوش کلامی خواهند بود. اگر چنین تجربه‌ای ندارید، احتمالاً هوش کلامی نقطه‌ی ضعف شما است.
به‌طور کلی، هوش کلامی مناسب و بالا، مهارت‌هایی را در شما به‌وجود خواهد آورد که سبب رشد و ارتقای جایگاه فردی و اجتماعی‌تان می‌شود. در زیر، فهرست مهم‌ترین دستاوردهای ناشی از این مهارت را عنوان کرده‌ایم.
- روی مخاطب تأثیر می‌گذارید.
- دیگران را متقاعد خواهید کرد.
- صحبت‌های دیگران را به‌خوبی درک می‌کنید.
- در صحبت و کلام، کم نمی‌آورید.
- روان حرف می‌زنید.
- دیگران، علاقه‌مند به شنونده بودن برای کلامتان خواهند بود.
- خوب گوش می‌کنید.
- خوب می‌نویسید.
- کلمات متنوعی استفاده می‌کنید.
- فرصت‌های بیش‌تری دریافت می‌کنید.
- اعتماد به نفستان تقویت می‌شود.
روش‌هایی برای تقویت هوش کلامی
فرقی ندارد که به‌طور خدادادی استعداد کلامی قوی داشته باشید یا نه؛ شما نیاز به پرورش این مهارت و رشد آن خواهید داشت. برای این منظور، تکنیک‌هایی وجود دارد که در عین ساده بودن، کمک قابل توجهی روی مهارت‌های کلامی شما، پیاده‌سازی می‌کند. در ادامه، برخی از این راهکارها را معرفی کرده‌ایم.
مطالعه کنید
یکی از ساده‌ترین روش‌ها، مطالعه کردن است. منابع مفید و معتبر را شناسایی کنید. روزانه زمانی را به خواندن مقالات مفید، کتاب‌های دلخواه و هر منبع دیگری که دوست دارید؛ اختصاص دهید. هرچقدر بیش‌تر مطالعه کنید، دایره‌ی واژگانی شما توسعه می‌یابد. این واژگان، بعدها در کلام شما نفوذ کرده و سبب می‌شود تا مهارت کلامی بالاتری به‌دست آورید.
توجه داشته باشید که اگر می‌خواهید مهارت هوش کلامی خود را به‌طور همه‌جانبه رشد دهید، باید عناوین و موضوعات گسترده‌ای را مطالعه کنید. مثلاً مطالعه‌ی مطالب در حوزه‌ی تکنولوژی و کامپیوتر، تنها می‌تواند واژگان این زمینه را به‌شما اضافه کند.
کلمه‌ی جدید یاد بگیرید
در صورتی که فرصت کافی برای مطالعه کردن ندارید، حداقل روزانه یک واژه‌ی جدید یاد بگیرید. کلمه را در جمله، شعر یا هر متن خاص دیگر، حفظ کنید. به‌دقت تلفظ آن را یاد بگیرید. شما می‌توانید ریشه‌ی واژگان را جست‌وجو کرده و ببینید چطور معنای آن به دیگر واژه‌ها مرتبط است.
یادگیری کلمه بدون استفاده از جمله، زیاد کاربردی نیست. هم‌چنین هنگام یادگیری باید لحن درست و آوای آن واژه را نیز تمرین کنید. شما می‌توانید از کتاب‌های مرجع یا برخی وب سایت‌ها و اپلیکیشن‌های واژه‌نامه نیز استفاده کنید.
صدای خودتان را ضبط کنید
جلوی آینه بایستید. دقایقی را در رابطه با یک موضوع خاص صحبت کنید. صدای خودتان را ضبط کنید. بارها و بارها گوش کنید و ببینید که نقاط ضعفی در کلامتان وجود دارد. استفاده‌ی زیاد از تکیه کلام‌ها، مکث و اصطلاحاً من و من کردن، لکنت زبان، به‌کارگیری واژگان محدود و غیره از جمله اشکالات احتمالی است. تلاش کنید تا این ایرادات را برطرف بسازید.
ناگفته نماند که رفع تمام این ایرادات، به یک‌باره ممکن نیست. شما باید زمان کافی به خودتان بدهید تا اشکالات کلام را برطرف کنید. ضمناً با توجه به این‌که این تکنیک، روی بحث شفاهی کلام تأثیرگذار است؛ می‌توان از آن برای بهبود مهارت فن بیان نیز استفاده کرد.
بنویسید
یکی از روش‌هایی که برای تقویت هوش کلامی توصیه می‌شود، نوشتن است. شما می‌توانید خاطرات روزانه‌ی خود را بنویسید، می‌توانید برای عزیزانتان نامه بنویسید و یا هر متن دیگری که دوست دارید. مهم این است که در حین نوشتن، مهارت‌های کلامی شما ارتقا می‌یابد.
سعی کنید هربار که برای نوشتن اقدام می‌کنید، واژه‌های جدیدی را به‌کار بگیرید. واژگانی که انتخاب می‌کنید باید با لحن کلی متن و نوشته‌ی شما سازگار بوده و هم‌خوانی داشته باشد. به‌عنوان مثال استفاده از واژگان طنزآمیز برای نوشتن یک نامه‌ی رسمی به مقام مافوق، اشتباه است!
مطالب مرتبط:
حرف بزنید
هرچقدر هم اهل مطالعه و نوشتن باشید، تا زمانی که این مهارت را به‌طور عملی به‌کار نگیرید، نمی‌توانید موفق شوید. پس سعی کنید از فرصت‌های پیش رو بهره ببرید. سر میز شام، یک دورهمی دوستانه، در جلسات اقوام و آشنایان، ساکت نباشید!
برای این‌که سنجیده‌تر حرف بزنید، یک‌بار در ذهنتان مرور کنید که چه چیزی را می‌خواهید بازگو کنید. اگر اهل مطالعه‌ی فراوان باشید و یا تکنیک تندگویی (جلوتر به‌آن اشاره می‌کنیم) تمرین کرده باشید، این اتفاق بسیار سریع‌تر رخ خواهد داد.
جدول حل کنید
حل جدول هم تکنیک دیگری است که شما را با واژگان بیش‌تر آشنا می‌کند. در حل جدول، ذهنتان با کلمات مناسب درگیر شده و به‌مرور یاد می‌گیرد که چطور از کلمات بیش‌تری استفاده کند. بازی‌های دیگری مانند حل پازل نیز برای تقویت این هوش توصیه می‌شود.
تندگویی را تمرین کنید
به‌طور کلی، آهنگ کلام شما نباید زیاد از حد آهسته و یا سریع باشد. برای داشتن یک کلام با نفوذ، باید سرعت مناسبی را تمرین کنید. با این حال، اگر تندخوانی را تمرین کنید؛ ذهن یاد می‌گیرد که چطور در زمان کوتاه‌تر، واژگان را کنار هم بچیند. در این حالت هم تمرکز و هم دقت فرد پیشرفت می‌کند.
برای تمرین تندگویی، می‌توانید از تکنیک ضبط صدا استفاده کنید. بارها صدای خودتان را گوش کنید و ببینید که تندگویی‌تان چقدر صحیح و استاندارد بوده است.
ارتباطات خوب بگیرید
بسیاری از واژگان، لحن کلام و حتی رفتارهای ما، از محیطی ناشی می‌شود که در آن قرار گرفته‌ایم. اگر این محیط را هوشیارانه و هوشمندانه انتخاب کنید؛ احتمالاً وضعیت بهتری در کلامتان می‌بینید. به‌عنوان مثال، اگر رفیق شما مهارت خوبی در صحبت کردن داشته باشد، احتمالاً پیشرفت شما را نیز سبب خواهد شد.
در انجمن‌های تخصصی مختلف عضو شوید. خوشبختانه فضای مجازی این امکان را به‌شما می‌دهد تا با هزینه‌ی کم، با بهترین افراد متخصص در حوزه‌های گوناگون ارتباط بگیرید. سحبت کردن با این افراد، هوش کلامی شما را در آن حوزه‌ی خاص، تقویت می‌کند.
به زبان بدن خود توجه کنید
وقتی که صحبت می‌کنید باید از اعضای بدن و صورتتان نیز استفاده کنید. بدون آن،کلام شما روحی نخواهد داشت. برای این منظور، جلوی آینه بایستید و در عین صحبت کردن، حرکات دست‌ها، سر، چشم‌ها و دیگر بخش‌های بدن را رصد کنید. البته در این کار افراط نکنید! زیرا برای مخاطب آزاردهنده خواهد بود.
شما می‌توانید از منابع مختلف، تکنیک‌های استفاده از زبان بدن را مطالعه کنید. چشم‌ها، دست‌ها، وضعیت بدن، لب‌ها و غیره نقش مهمی در تأکید روی لحن و موضوع کلام خواهد داشت. در این‌باره، توصیه می‌کنیم تا سخنرانی‌های افراد موفق را مشاهده کنید. روی بدن و حرکات جسم تمرکز کنید. سعی کنید از آن تقلید کنید.
*نکته: مانند لحن کلام و نوع کلمات، زبان بدن نیز در موقعیت‌های مختلف، متفاوت است. برای نمونه، فرد سیاستمدار، با زبان بدن متفاوتی از یک سخنران انگیزشی، صحبت می‌کند. شما نیز باید در هنگام استفاده از زبان بدن، به موضوع و محیط توجه داشته باشید.
جمع‌بندی
در این مطلب از گارنت، شما را تکنیک‌هایی برای تقویت هوش کلامی آشنا کردیم. ابتدا به زبانی ساده و مختصر، هوش کلامی را توضیح داده و آن را با دیگر مهارت‌های مشابه مانند فن بیان، مقایسه کردیم. سپس بیان کردیم که چرا پیشرفت این مهارت اهمیت دارد. در پایان نیز تکنیک‌های ساده‌ای برای تقویت این مهارت آوردیم.
نکته‌ی مهم این‌جاست که تکنیک‌ها همیشه ساده و ابتدایی به‌نظر می‌رسند. اما عمل به همیت روش‌های ساده است که می‌تواند شما را برای انجام کارهای مهم و بزرگ‌تر، آماده سازد. هرچقدر که بیش‌تر این روش‌ها را تمرین کنید، مهارت را بهتر تقویت کرده و بر آن تسلط بیش‌تری پیدا می‌کنید.
